حرّ در ذو حٌسم و منطقه شراف، هنگام نماز ظهر با امام برخورد کرد و همراه وي به کربلا آمد. وي بنا بر قولي شب عاشورا و بنا بر اقوال متعدد صبح عاشورا به تنهايي و بنا بر برخي روايات همراه پسرش علي، برادرش معصب، و غلامش عروه يا قره به امام پيوست.
به گزارش
هفت چشمه به نقل از مشرق، تبار و نژاد حرّبن يزيد بن ناجيه بن قعنب بن عتاب الردف بن هرمي بن رياح بن يربوع بن حنظله بن مالک بن زيد مناه بن تميم يربوعي رياحي. جدش عتاب در پايه اي بود که پشت سر نعمان پادشاه حيره سوار شد. پس از عتاب، فرزندانش قيس و قعنب همان موقعيت را يافتند. حرّ پسر عموي اخوص، صحابي شاعر محسوب مي شد. وي در کوفه رياست و قدرت داشت
***زمان پيوستن به ابا عبدالله
حرّ در ذو حٌسم و منطقه شراف، هنگام نماز ظهر با امام برخورد کرد و همراه وي به کربلا آمد. وي بنا بر قولي شب عاشورا و بنا بر اقوال متعدد صبح عاشورا به تنهايي و بنا بر برخي روايات همراه پسرش علي، برادرش معصب، و غلامش عروه يا قره به امام پيوست.
***نحوه شهادت
پس ار پيوستن به امام اجازه ميدان طلبيد. دشمن را موعظه کرد، اثر نبخشيد با تير هدف قرار گرفت. خدمت امام آمد و اجازه رزم طلبيد چند تن به مبارزه آمدند و کشته شدند. اسب وي را هدف قرار دادند. حر پياده جنگيد. تعدادي به دست وي کشته شدند عمر سعد فرمان تير بارانش را داد. پانصد تير انداز او را هدف تير قرار دادند و پس از نبردي شکوهمند زخمي شد و به زمين افتاد. ياران امام وي را از معرکه بيرون آوردند. امام خطاب به وي فرمود: انت کما سمّتک اٌمّکَ الحر، حّر في الدنيا و سعيدٌ في الاخره حّر جان داد. امام دستار خود را بر پيشانيش بست. ايّوب بن مشرح از جمله قاتلين اوست.
سن: حدود 50 سال نقل شده است.
***ويژگي ها و فضايل
ارادتمند و عالم به جايگاه و حق اهل بيت (ع)شجاع، نبرد آزموده، رشيد و دلاور، آشنا به قرآن، صاحب اراده قوي، چهره سرشناس کوفه، شاعر و اديب، اهل عبادت.
***نام در زيارت نامه ها و منابع
دوبار در زيارت رجبيّه و يک بار در زيارت مقدسه به وي سلام داده شده است : اسلامٌ علي الحرّبن يزيد الرياحي. در کتب معتبر و مقاتل مانند : کامل ابن اثير: ج 4، ص233-234، تاريخ طبري: ج 5، ص 409، مقتل الحسين مقرّم: ص 192، لهوف: ص 106، مثير الاحزان: ص 59، نفس المهموم: ص 231 ، اقبال: ج 3، ص 79، رياض الشهاده: ج 2، ص120، تنقيـــح المقال: ج1، ص260. بحار النوار: ج 45، ص71. روضه الشهداء : ص348، انوار نعمانيّه: ج 3 ص 265 . و ... به وي اشاره شده است.
رجز:
در شروع نبرد بيت عنتره را خواند.
ما زلت ارميهم بثغره نحره/ و لبانه حتي تسريل بالدم
اني انا الحرّ و مأوي الضيف/ اضرب في اعناقکم بالسيف
عن خير من حل بلاد/ الخيف اضربکم ولا اري من حيف
پس خواند (پس از پي شدن اسب) :
ان تعقروا بي فانا بن الحر/ اشجع من ذي لبدٍ هزبر
اليت لااقتل حتي اقتلا/ اضربکم بالسيف ضرباً معضلاً
لا ناقلاً عنهم و معللا/ لا حاجزاً عنهم و لا مٌبدلا
احمي الحسين الماجد المؤمّلا
اطلاعات ديگر
1- نوشته اند پس از شهادت وي، امام دستمال يا دستار خود را به سر او بست و در عصر شاه اسماعيل صفوي پس از شکافتن قبر او ، او را با لباس خون آلود و دستمال بسته بر سر ديدند. وقتي دستمال گشودند تا به شاه اسماعيل بسپارند، خون تازه جوشيد و مزار پر خون شد و ديگر بار دستمال را بستند. (تنقيح المقال: ج1 ص260 )
2- حر را بستگان وي از بني تيمم در سمت غربي کربلا ( حدود هفت کيلومتري) بردند دفن کردند . در نتيجه سر وي از تن جدا نشد.
3- نوشته اند حرّ اولين شهيد بوده است در صورت پذيرش اين نظر بايد نخستين شهيد پس ار حمله اولي و تيرباران وشهادت حدود پنجاه و دو تن از ياران امام باشد.
4- حر پس از توبه، اجازه خواست پياده نشود و به رزم بپردازد.
5- عبيدالله بن عمر کندي درباره حر گويد.
سعيد بن عبدالله لا تنسينه/ ولا الحرّ اذ اسي زهيرا علي قسر
مبادا سعيد بن عبد الله و حر را که در دشواري ها يار زهير بود فراموش کني
***منبع: کتاب آيينه‌داران آفتاب نوشته محمدرضا سنگري